Misschien is het juist goed dat een niet-arts advies verleent aan artsen. Dat kan immers zorgen voor de afstand die nodig is voor zelfreflectie. Die zelfreflectie biedt Laurens Baas in ‘Hoe dokters beter kunnen worden’.
Laurens Baas mag dan geen arts zijn, als bedrijfskundige, coach en mediator heeft hij ervaring waarmee zowel beginnende als ervaren artsen hun voordeel kunnen doen. Op 188 pagina’s beschrijft hij een aantal competenties die belangrijk zijn maar in de artsenopleiding worden onderbelicht. Zijn vertrekpunt is tweeledig. In de eerste plaats stelt hij vast dat artsen in een soort “kenniskoker” worden gevormd: de arts verwerft kennis over het menselijk lichaam, de diagnostiek en de ziektes en sluit zich bewust on onbewust aan bij een besloten “tribe” met specifieke waarden en normen, een gemeenschappelijke taal en een voorgeschreven gedrag. Hij noteert, in de tweede plaats, dat eens de arts in de praktijk aan de slag gaat hij of zij wordt geconfronteerd met situaties, activiteiten en opdrachten waarvoor hij niet of nauwelijks werd opgeleid. Dat kan leiden tot spanning en conflicten die afleiden van de essentie van de opdracht van de arts: zorg dragen voor patiënten. Alhoewel de auteur zich geregeld richt tot jonge arts-specialisten biedt zijn boek ook artsen met meer ervaring interessante denkstof.
Gereedschappen
Het boek bevat drie delen: deel 1 behandelt de belangrijkste bronnen van stress, in deel 2 biedt hij handvaten voor een hogere sociale effectiviteit en in deel 3 zoomt hij in op de situatie van de medische specialist in een ziekenhuis. De teksten worden afgewisseld met korte, herkenbare cases uit de praktijk van Baas. Zelf noemt de auteur zijn boek “een gereedschapskist gevuld met uiteenlopende inzichten en vaardigheden” en dat is het ook. Sommige elementen zullen niet onbekend zijn zoals het onderscheid beseffen tussen domeinen waarop je een invloed kan uitoefenen en die waarbij je enkel betrokken bent en welke al dan niet urgent en belangrijk zijn. Hij geeft bijvoorbeeld ook mogelijke ontspanningsoefeningen aan. Heel expliciet vermeldt hij dat hij het niet over de relatie patiënt-arts heeft, maar natuurlijk hurken zijn adviezen daar wel tegenaan. Meerdere tips kunnen ongetwijfeld ook in relatie tot de patiënt vruchten afwerpen.
Leren samenwerken
Een aspect waarop artsen veelal tijdens hun opleiding niet worden voorbereid is samenwerking. Terwijl hij als een individu wordt gevormd, komt hij op het terrein in een ecosysteem terecht waar de arts-specialist niet zonder anderen kan en waar “verbinding” een essentieel begrip is. In dat verband gaat hij terecht dieper in op relatievorming en op verbale en non-verbale communicatie. Zo heeft hij het onder meer over het ANNA-principe, een acroniem dat staat voor Altijd Nagaan, Nooit Aannemen: ben je zeker dat je boodschap goed is begrepen zoals je ze hebt bedoeld, ben je zeker dat jij de boodschap van een ander hebt begrepen? Luisteren, verbindend onderhandelen, doelen en ambities delen, conflicthantering, mediation, … het komt allemaal aan bod. Vaak is het informatie of zijn het tips die evident lijken, maar waarvan je wellicht zal vaststellen dat je ze niet of nauwelijks toepast terwijl je eigenlijk beter weet.
Reflecteren
Laurens Baas schrijft in een vlotte, toegankelijke stijl en spreekt de lezer direct aan. Hij verwijst geregeld naar literatuur en achteraan staan enkele referenties, maar het boek drijft toch overwegend op zijn eigen ervaring. Die heeft hij in Nederland opgedaan en geregeld wordt verwezen naar Nederlandse situaties. Als Vlaamse lezer heb ik dat op geen enkel moment als een tekort ervaren omdat zijn inzichten mij breed toepasselijk lijken. En bovenal, Baas wil de lezer aanzetten tot reflectie en het lijkt mij dat hem dat goed lukt. Het doel dat hij voor ogen heeft met het boek wordt gereflecteerd in de ondertitel van zijn boek: “Met meer rust in het hoofd en focus op de patiënt”.
—Professor Edgard Eeckman,
Gastprofessor Patient Empowerment aan de Erasmushogeschool in Brussel,
hoofd communicatie Universitair Ziekenhuis Brussel
Deze review is eerder verschenen op patientempowerment.be